सिस्ने गाउँपालिका वडा नम्बर ३ पोखरा रुकुम पूर्वका ओमप्रकाश खड्कालाई यो वर्ष अघिल्लो वर्ष जस्तो साथीभाइ सँग भेटघाट गर्ने, गफ लगाउने फुर्सद छैन । दुई दशक देखि मौरी पालन व्यवसाय गर्दै आउनु भएका खड्कालाई गत कात्तिक देखि अहिलेसम्म मह निकाल्न भ्याई नभ्याई छ । खड्कासँग एक सय २५ ओटा मौरीका गोला छन् । उहाँले अझै आधा गोलाबाट मह निकाल्न बाँकी छ । खड्काले यस वर्ष चार सय धार्नी मह उत्पादन हुने अनुमान गर्नुभएको छ । अहिलेसम्म दुई सय ५० धार्नी मह विक्री गरेर सात लाख ५० हजार रुपैयाँ आम्दानी भएको जानकारी खड्काले दिनुभयो । अब एक सय ४० धार्नी मह विक्री हुन बाँकी छ । सबै मह विक्री भयो भने यो सिजनमा करिब १२ लाख बराबरको आम्दानी हुने उहाँले बताउनुभयो ।

सोही ठाउँका कमलाल खड्का पनि मौरी पालक किसान हुनुहुन्छ । कमलालका घर वरपर ७० ओटा मौरीका घार छन् । ६० ओटा गोलाबाट एक सय ८० धार्नी मह उत्पादन भएको छ । १० वटा गोलाबाट अझै मह निकाल्न बाँकी छ भने एक सय आठ धार्नी मह विक्री भइसकेको छ । विक्री भएको महबाट तीन लाख २४ हजार रुपैयाँ आम्दानी गरेको कमलालले जानकारी दिनुभयो । अझै ७२ धार्नी मह विक्री हुन बाँकी छ । कमलालको यो सिजनमा सात लाख बराबरको आम्दानी हुने देखिएको छ ।

सोही वडाका गङ्गाराम खड्कासँग पनि ५० ओटा मौरीका गोला छन् । सबै गोलाबाट दुई सय धार्नी मह उत्पादन भयो । यस वर्ष उहाँले महबाट ६ लाख रुपैयाँ भित्र्याउनुभयो । ओमप्रकाश, कमलाल र गङ्गाराम मात्र होइन यस वडाका अधिकांशका घरमा मह पाइन्छ । एक धार्नी महको तीन हजार रुपैयाँ मूल्य निर्धारण गरिएको छ । यस क्षेत्रको मह रुकुम पश्चिम, दाङ, सल्यान, जाजरकोट, नेपालगन्ज पोखरा र काठमाडौँ लगायतका ठाउँ सम्म पुग्ने गरेको छ ।

मह विक्री गरेर यस वडाका सर्वसाधारणले मनग्ये आम्दानी गर्ने गरेका छन् । पोखरामा व्यावसायिक रूपमा मौरी पालन गर्ने किसान सङ्ख्या धेरै छ । वडाका लगभग सबै घर वरपर मौरीका गोलाहरू देख्न सकिन्छ । ३ नम्बर वडालाई मौरी पकेट क्षेत्र घोषणा गरिएको छ । 

किसानहरू हर्षित
यो वर्षको मह उत्पादनले गर्दा मौरी पालक किसानहरू हर्षित भएका छन् । व्यवसाय छोड्ने योजना भएका किसानहरू पनि व्यवसाय विस्तार गर्ने तयारीमा छन् । मह उत्पादनमा वृद्धि भए देखी किसानको मनमा खुसी छाएको हो । मह उत्पादनले आफूलाई हौसला मिलेको किसानहरूको भनाई छ । सोचेको भन्दा बढी मह उत्पादनले आफूहरूको मनोबल बढाएको मौरी पालक किसान भागिदल खड्का बताउनुहुन्छ ।

यो वर्ष चिउरीले फुल लगाउने समयमा वर्षा नभएका कारण मह उत्पादनमा वृद्धि भएको किसानको बुझाई छ । मौरीलाई चरन क्षेत्र प्रशस्त भएका कारण धेरै मात्रामा मह उत्पादन भएको किसान कमलालले बताउनुभयो । उहाँ मौरी व्यवसायलाई अझै बढाउने योजनामा हुनुहुन्छ । ५० ओटा मौरीका गोला थप गर्ने तयारी उहाँको रहेको छ । 

एक करोड १५ लाख जति आम्दानी हुने अनुमान 
वडा अध्यक्ष हेराम खड्काले यस वर्ष वडामा ९० लाख बराबरको मह उत्पादन भएको जानकारी दिनुभयो । आउँदा दिनहरूका लागि मौरी पालक किसानका लागि अनुदानका कार्यक्रम माग गरेको उहाँले बताउनुभयो । अहिले उत्पादित महलाई बजारको समस्या देखिको भए पनि यो दीर्घकालीन समस्या नभएको उहाँको भनाई छ । अघिल्लो वर्षको तुलनामा यस वर्ष जिल्लामा दोब्बरले मह उत्पादन बढेको एकीकृत पशुपंक्षी विकास कार्यालय रुकुम पूर्वका प्रमुख पीताम्बर बस्नेतले जानकारी जानकारी दिनुभयो ।

गएको वर्ष जिल्ला मा १२ सय मौरीका गोला बाट ६ मेट्रिक टन मात्र मह उत्पादन भएको थियो भने यो वर्ष १७ सय मौरीका गोलाबाट १२ मेट्रिक टन मह उत्पादन भएको प्रारम्भिक अनुमान कार्यालयले गरेको छ । अझै पनि किसानहरूको मह निकाल्ने काम जारी भएको हुँदा अहिले नै कुल कति मह उत्पादन भयो भनेर भन्न नसकिने कार्यालय प्रमुख बस्नेतले जानकारी दिनुभयो । उत्पादित मध्य ८० प्रतिशत मात्र विक्री भयो भने पनि किसानले एक करोड १५ लाख २० हजार रुपैयाँ आम्दानी गर्ने कार्यालयको भनाई छ ।